gmina w całości nie jest terenem historycznym od 01.01.1973 r. powstała z połączenia czterech Gromadzkich Rad Narodowych (Charłupia Mała, Monice, Woźniki i Dąbrowa Wielka). Była jedną z największych gmin w byłym województwie sieradzkim. W wyniku zmian granic administracyjnych miasta Sieradza w 1979 roku, gmina została zmniejszona o 8 miejscowości, które wchłonęło miasto Sieradz.

Od 1 stycznia 1999 roku gmina Sieradz weszła w skład powiatu ziemskiego, ze stolicą miastem Sieradz.

Obecnie w skład gminy wchodzą 32 sołectwa, a 46 wsi. Niektóre wsie posiadają pewne wzmianki historyczne.

Dąbrowa Wielka - pierwsza wzmianka z 1276 r., kiedy to z rąk księcia Leszka Czarnego przeszła w ręce szlacheckie. Na początku XVI w. posiadłość Pobogów, którzy przyjęli nazwisko Dąbrowskich. W drugiej połowie XVIII w. Własność Kazimierza Albina Lenartowicza, pułkownika wojsk koronnych, uczestnika konfederacji barskiej, walczącej na terenie Sieradzkiego. Jego syn Andrzej w 1816 r. sprzedał Dąbrowę Józefowi Łukaszowi Kobierzyckim. W rękach tej rodziny wieś pozostała do 1888 r., kiedy na publicznej licytacji zakupił ją Grzegorz Dunaj. W latach 1900 - 1939 właścicielem Dąbrowy był Tadeusz Puławski, prezes oddziału Polskiej Macierzy Szkolnej w Sieradzu. Dwór z drugiej połowy XVIII w. stanowi obecnie własność zakładu rolnego. Murowany, parterowy, na osi ganek z trójkątnym szczytem wspartym na dwóch parach kolumn. W elewacji ogrodowej ryzalit z facjatką. Piwnice sklepione kolebkowo, układ wnętrza dwukartkowy. W zabudowaniach gospodarczych spichlerz z początku XIX w., z dachem naczółkowym. We wsi zachował się drewniany kościół parafialny p.w. św. pamięci.

Michała Archanioła z początku XVIII w., o konstrukcji zrębowej, oszalowany i orientowany. Wewnątrz strop płaski, a chór muzyczny na dwóch słupach. Ołtarz główny barokowy z bramkami, z obrazem patrona świątyni. Ołtarze boczne: barokowy z początku XVIII w. i w stylu regencji z połowy XVIII w. Wewnątzr liczne obrazy, rzeźby i wota z XVIII w. Na przykościelnym cmentarzu dzwonnica z zabytkowym dzwonem z 1728 r. oraz pomnikowe okazy lipy i wiązów. W Dąbrowie Wielkiej 16 listopada 1903 roku urodził się pisarz Teodor Goździewicz, autor licznych książek dla dzieci i młodzieży (m.in. "Sprawy Łuki Bakowicza").

Dąbrówka - miejscowość położona nad rzeką Żegliną. Pierwsza wzmianka z 1407 r. w II połowie XVIII w. własność Sucheckich h. Poraj, z których Daniel w 1816 r. sprzedał wieś Teresie z Podczaskich Morawskiej h. Korab. Jej syn Teodor (ur. 1797 r. w Mikołajewicach koło Warty) posiadał wieś tylko przez kilka miesięcy - utracił ja wskutek konfiskaty za działalność polityczną (był ministrem podczas powstania listopadowego) w 1834 r. Następni właściciela Dąbrówki to Konstancja z Morawskich Parczewska, Feliks Podczaski i Leopold Strzeszewski, którego syn Tadeusz posiadał te dobra do II wojny światowej. Zrujnowany dwór Morawskich z końca XVIII w. rozebrano przed kilku laty. Zachował się jedynie zdewastowany park.

Kłocko - pierwsza wzmianka z 1353 r. Ulicówka o zachowanym układzie budynków zwróconych szczytami do drogi. Drewniany kościół p.w. św. Walentego Męczennika, fundowany (wg napisu na ołtarzu) przez włościan Kłockich w 1758 r. Orientowany o konstrukcji zrębowej, oszalowany, jednonawowy, z węższym, zamkniętym wielobocznie prezbiterium. Budowniczym kościoła był Jakub Wieszkiewicz z Sieradza. Od północy przylegająca do prezbiterium zakrystia. Wewnątrz płaski strop, wsparty na czterech słupach. Na dwuspadowym dachu wieżyczka z sygnaturką. Ołtarze barokowe, w głównym - obraz na desce z połowy XIX w. o charakterze ludowym przedstawiający św. Wawrzyńca. Na terenie wsi Kłocko odkryto wielką kość mamuta, przechowywana w muzeum w Sieradzu. Na łąkach nad rzeką Myją tzw. grodzisko stożkowate z połowy XIV w.

Męcka Wola - pierwsza wzmianka pochodzi z ok. 1357 r. Znajduje się tutaj klasycystyczny dwór z XIX w. (obecnie siedziba Technikum Ochrony Środowiska). W podworskim parku - pomnikowe okazy drzew, m.in. grupa dębów szypułkowych.

Mnichów - założona przez kanoników regularnych z Męki. Pierwsza wzmianka z 1413 r. Wieś stanowiła wówczas własność szlachecką. Na początku XVI w. była królewszczyzną. We wsi grodzisko z VI - VIII w. - ośrodek władzy plemiennej. W dniach 4 - 5 września 1939 o Mnichów toczyły się ciężkie walki 31 pułku Strzelców Kaniowskich z niemiecką 10 dywizją pancerną.

Podłężyce - pierwsza wzmianka z 1402 r. Wieś występuje wówczas jako własność szlachecka Podłęskich h. Poraj, którzy władali nią do początku XVII w. a w 1615 r. sprzedali ją Stanisławowi Bykowskiemu, wojewodzie sieradzkiemu. Od XIX w. do II wojny światowej właścicielami wsi byli Stawiscy h. Gozdawa. Na szczególną uwagę zasługuje postać Edmunda Stawskiego, agronoma, działacza społecznego i politycznego, a także archeologa kolekcjonera. Dawny dwór Stawskich został po II wojnie światowej przebudowany i zatracił dawny wygląd, a park uległ dewastacji. Na łęgach ślady grodziska z XV w. We wsi znaleziono duży skarb talarów (głównie niderlandzkich), ukryty po 1709 r.

Na terenie gminy Sieradz znajduje się 18 obiektów do rejestru zabytków. W spisie PSOZ znalazło się około 150 obiektów o lokalnych walorach zabytkowych, są to głównie drewniane chałupy wiejskie występujące najliczniej we wsiach: Ruda, Rzechta, Charłupia Mała, Dąbrówka, zagrody wiejskie w Biskupicach i w Rzechcie.

Ze względu na zły stan zachowania, mimo swych lokalnych walorów, obiekty te nie kwalifikują się do wpisu w rejestr zabytków - konsultacje z Wojewódzkim Oddziałem Służb Ochrony Zabytków w Łodzi, Delegatura w Sieradzu.

Większość obiektów zabytkowych gminy Sieradz ma znaczenie lokalne w skali kraju, a zaledwie kilka posiada walory ponadregionalne. Są to:

• Pałac w Biskupicach
• Kościół parafialny w Chojnem
• Dwór w Chojnem

Znaczenie regionalne posiadają:

• Dwór w Dzierlinie
• Dwór w Dąbrowie Wielkiej
• Kościół w Dąbrowie Wielkiej

Interesujące obiekty i zespoły architektoniczne, które powinny znaleźć się w rejestrze zabytków to:

• Cały zespół pałacowy w Biskupicach: oficyna murowana z 1912 r., czworaki murowane z 1 połowy XIX wieku, brama wjazdowa murowana z XIX wieku, oraz park z XIX wieku (w rejestrze znalazły się pałac i spichlerz)
• Cały zespół pałacowy z Męckiej Woli: pałac murowany z 1 połowy XIX wieku, obora murowana z przełomu XIX/XX wieku (w rejestrze znalazły się oficyna i park)
• Cały zespół dworski w Dzierlinie: obora murowana z początku XX wieku, park z początku XX wieku (w rejestrze znalazł się dwór).

Walory kulturowe gminy uzupełniają: zabytkowa tablica pamiątkowa Wojciecha Janczaka z Charłupii Małej, mogiły pamięci narodowej w Chojnej i Charłupii Małej (II wojna światowa) a także pole bitwy z okresu kampanii wrześniowej w Mnichowie. Żywym przykładem kultywowania tradycji jest działalność Zespołu Obrzędowego Chojne, o uznanej nie tylko w kraju renomie, który uprawia folklor muzyczno - taneczny.

Drugim, wyróżniającym się w gminie obszarem w zakresie kultury i sztuki ludowej jest hafciarstwo ludowe. Liczącym się w skali regionu ośrodkiem haftu ludowego jest Chojne.

Podkreślenia wymaga fakt, iż Charłupia Mała oraz Chojne to uznane ośrodki pątnicze związane z kultem maryjnym. Pierwszy w skali regionu, drugi zaś lokalnej.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Sieradz z 1993 roku ustalił granice obowiązujących stref ochrony konserwatorskiej.

Strefa ta obejmuje zabytki i obiekty zabytkowe (obiekt i teren) wraz z ich sąsiedztwem oraz tereny cmentarzy, parków.

1. Cmentarz rzymsko - katolicki w Charłupii Małej
2. Cmentarz rzymsko - katolicki w Chojnem
3. Cmentarz rzymsko - katolicki w Dąbrowie Wielkiej
4. Zabytkowy park dworski w Chojnem
5. Zabytkowy park dworski w Dąbrowie Wielkiej
6. Zabytkowy park dworski w Podłężycach wraz z aleją o zabytkowym charakterze
7. Zabytkowy park pałacowy w Męckiej Woli
8. Park dworski o charakterze zabytkowym w Dzierlinie
9. Park pałacowy o charakterze zabytkowym w Biskupicach
10. Park dworski o charakterze zabytkowym w Dąbrówce
11. Park dworski o charakterze zabytkowym w Kamionaczyku
12. Teren wokół dworku w Dzierlinie
13. Teren wokół dworku w Charłupii Małej
14. Teren wokół kościoła w Charłupii Małej
15. Teren wokół kościoła w Chojnem
16. Teren wokół kościoła w Kłocku
17. Teren wokół kościoła w Dąbrowie Wielkiej
18. Teren wokół kaplicy w Kuśniach

Sanktuarium Matki Bożej Charłupskiej

Kościół posiada wizerunek Najświętszej Maryi Panny, czczony w parafii od początku XVII w. Kult ten wzrasta szczególnie w okresie niewoli narodowej, co podkreślają zawieszone przez Jakuba Bema ( stryj generała Józefa ) jako wota dwa orły ze sztandarów wojskowych z prośbą o wolność Polski. Wizerunek ten od początku gromadził tłumy wiernych i słynął licznymi łaskami. Cuda te badał już w 1785r. specjalna komisja biskupia. W 1937 r. bp K.M. Radoński dokonał uroczystej koronacji obrazu Matki Bożej Charłupskiej.

W okresie II wojny światowej ( od 6 XII 1941 do 23 I 1945r. ) kościół był zamknięty. Niemcy zdewastowali świątynię, skradli trzy dzwony a także wartościowe wrota. Zniszczyli 300-tomową bibliotekę i archiwum parafialne. Obraz, papieskie korony i wota w tle obrazy ocalały. Przetrwała też przedwojenna księga łask, która obecnie zawiera 124 pozycje nadzwyczajnych dowodów miłości Matki Bożej. W innej zebrano pisma dziękczynne za przeróżne ocalenia i łaski.

Obraz znajdujący się w kościele parafialnym w Charłupi Małej jest jednym z 27 słynących łaskami obrazów na terenie diecezji włocławskiej. Trudno jest określić dokładna datę namalowania tego obrazu oraz początku jego pobytu w Charłupi Małej. Nie przeprowadzono żadnej specjalistycznej analizy nad techniką malowania, która mogłaby dać przybliżoną datę powstania obrazu. Malarz jest nieznany. Obraz nie nosi żadnego podpisu. Również spotkane opracowania traktujące o kulcie Matki Bożej w Polsce, jakkolwiek wymieniają obraz charłupski, to jednak nie podają precyzyjnej jego powstania i początku pobytu w Charłupi Małej. Pierwsza dokładna wiadomość o obrazie pochodzi z zeznania Mikołaja Borosia. Był on świadkiem, że w roku 1755 podczas budowy kościoła obraz przebywał w specjalnie przygotowanym do tego celu ołtarzu w dzwonnicy. Jest to informacja bardzo interesująca. Widać, że był otaczany czcią. Prawdopodobnie po zbudowaniu kościoła umieszczono go od razu w wielkim ołtarzu. Jest pewne, że w 1790 r. już tam był.

Analiza zeznań składanych przed komisją w 1785 r. i opinia wyrażona przez Borosia o obrazie umieszczonym w dzwonnicy, że trzykrotnie spadał, co ludzie uważali za zjawisko cudowne, nasuwa myśl, że dużo wcześniej zasłynął łaskami. Stawali przed obliczem Matki Bożej mieszkańcy Charłupi Małej, przychodzili z wiosek sąsiednich. Spieszyli słysząc o doznawanych łaskach, aby wyprosić je także dla siebie. Rozpowiadali o cudownych zdarzeniach i innych zachęcali do pielgrzymek do Charłupi Małej. W ten sposób sława zaczęła się rozszerzać.

Otaczany czcią Obraz przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem. Maryja w prawej ręce trzyma berło, a lewą podtrzymuje Dziecię. Ta kompozycja obrazu wyraźnie wskazuje, że malowidło to reprezentuje typ Madonny Jasnogórskiej. Na prawym ramieniu Maryi widać jasną ośmioramienną gwiazdę. Obraz jest malowany farbą olejną na grubym płótnie naciągniętym początkowo na trzy złączone topolowe deski o wymiarach 86x104 cm. W czasie odnowienia zmieniono stare deski na nowy drewniany blat odpowiednio zabezpieczony. Samo płótno posiada tło brunatne, jego obrzeża pokrywają lekkie obłoki. Maryja ma sukienkę koloru wiśniowego i okryta jest płaszczem niebiesko-zielonkawym, od spodu zielonym. Jezus prawą rączką błogosławi a w lewej trzyma książeczkę, na nogach ma ciemnożółte spowicie. Głowy Maryi i Jezusa otoczone są jasnożółtymi aureolami, na tle których widoczne są rozchodzące się od głów promienie. Aureola wokół głowy Matki Bożej zakończona jest kręgiem dwunastu gwiazd. Maryja i Dzieciątko mają na głowach namalowane korony, które tak samo jak berło i rąbki szat są pozłocone. Bogata kolorystyka obrazu odpowiada bogactwu kolorów w strojach regionu sieradzkiego, wśród których dominują czerwień i zieleń.

W 1937 r. na życzenie ks. biskupa Karola Radońskiego dokonano gruntownego odnowienia obrazu. Zajął się tym artysta malarz, konserwator zabytkowych dzieł sztuki, Wojciech Podlaszewski z Torunia. 8 września ks. biskup Radoński ukoronował uroczyście słynący cudami Obraz Matki Boskiej Charłupskiej koronami papieskimi. Dla gromadzących się wiernych Obraz jest przedmiotem kultu.

Kościół został zbudowany w 1907-1916 r. w stylu neogotyckim, projektu Stefana Szyllera, konsekrowany w 1924 r. W głównym ołtarzu obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience z XVII/XVIII w. W tle najstarsze wrota. Ołtarz boczny - lewy z obrazami: Najświętszej Marii Panny Niepokalanej i św. Tekli. Ołtarz w kaplicy bocznej z obrazem Najświętszego serca Pana Jezusa, malowany przez Stelmaskiego., ucznia Matejki. Dalsze jego obrazy: Św. Rodziny, św. Walentego, św. Izydora. W zakrystii: obrazy olejne "Salwator Mundi" i św. Józef z Dzieciątkiem oraz feretron z Aniołem Stróżem. W prezbiterium kamienna chrzcielnica z roku 1538 oraz Pieta z XVIII w. Obecny kościół jest już czwartą świątynią w Charłupi Małej. Pierwszy kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny został zniszczony w 1331 r. przez krzyżaków. Drugi - wymieniony w 1457 r. został konsekrowany w 1540 r. przez sufragana poznańskiego. W 1765 r. powstaje nowy drewniany kościół fundacji miejscowego dziedzica Wojciech Walewskiego.

Szczególnie ciekawym elementem wystroju kościoła jest wykonany współcześnie ( w latach 1981 - 1988 ) przez krakowskiego artystę Zdzisława Pabisiaka zespół dziesięciu tryptyków różnej wielkości malowanych olejno na płótnie oraz duży obraz w formie trójkąta nad kaplicą. Są one rozmieszczone w prezbiterium oraz nawach bocznych i przedstawiają wydarzenia z historii polski, dziejów Ziemi Sieradzkiej i dawnych kościołów charłupskich.
I tak np. na lewej ścianie prezbiterium obraz centralny przedstawia ślub Jana Kazimierza , boczne "Potop" w ujęciu sienkiewiczowskim i hetmana Stefana Czarneckiego.
W części centralnej drugiego tryptyku jest scena koronacji Matki Bożej Charłupskiej. Obraz z prawej strony przedstawia Jakuba Bema, który zawiesił dwa orły na cudownym obrazie Matki Bożej. Po lewej stronie natomiast widzimy przyjazd papieża Polaka do ojczyzny. Obraz nad kaplicą przedstawia apoteozę duch Narodu Polskiego: Duch Święty przez ręce Matki Bolesnej śle swe łaski na przedstawicieli różnych sfer, dzięki którym Polska zachowała mimo niewoli poczucie więzi narodowej i wiarę katolicką. Na obrazie widzimy powszechnie znane postacie naszych pisarzy, poetów, malarzy, kompozytorów, duchownych, wodzów, królów, uczonych i męczenników. Osiem tryptyków zawieszonych w nawach poświęconych jest tematowi Matki Boskiej w doświadczeniu Narodu. Są tu przedstawione m.in. sceny chrztu Polski, męczeństwo św. Wojciech, zmagania z pogańskimi zwyczajami, śmierć św. Stanisława Biskupa, kulturotwórcza działalność zakonów, najazd Krzyżaków na Sieradz, sceny spod Grunwaldu, triumf Jana III Sobieskiego pod Wiedniem, tragedia rozbiorów Polski ( Prusak szarpie orła, Austriak depcze mapę Lechistanu, Rosjanin kolbą dobija powstańca ), sceny wdzięczności na Jasnej Górze za odzyskanie wolności (1918-1920)., sceny z ostatniej wojny (Oświęcim, Dachau ), męczeństwo św. Maksymiliana Kolbego, symbole odbudowy po II wojnie światowej, oddanie Polski przez kardynała Augusta Hlonda w opiekę Matki Boskiej.

8 września 1937 roku biskup włocławski Karol Radoński w otoczeniu kilku biskupów i ok. 100 tyś. Wiernych nałożył korony papieskie na Cudowny Obraz Matki Bożej Charłupskiej. Jest to najstarszy Obraz Matki Bożej koronowany w Diecezji Wrocławskiej. Cudowny Obraz jest namalowany na grubym płótnie naciągniętym na trzy złączone deski topolowe o wymiarach 107 x 87 cm. Sukienka w kolorze karminu, płaszcz niebieski z zielonym podbiciem, korony, berło i rąbki szat złocone. Autor obrazu jest nieznany. Powstał prawdopodobnie w XVII w. Kompozycja i charakter treści Obrazu wskazuje wyraźnie na typ Madonny Jasnogórskiej. Na obraz olejny nałożona jest srebrna, barokowa sukienka tłoczona w roślinną dekorację, złocone korony ozdobione imitacją szlachetnych kamieni. Nad głową Matki Bożej w jasnożółtej aureoli jest 12 gwiazd. Obraz ten znajduje się w ołtarzu głównym wykonanym wg projektu prof. Wiktora Zina w warsztacie krakowskim w 1965 roku. Zespół aniołów w zwieńczeniu ołtarza wykonał arch. Tadeusza Podsiadły, rodem z Charłupi Małej. Boczne zestawy ołtarza wykonał uczeń Dunikowskiego - Tadeusz Szpunar z Krakowa. Poza głównym ołtarzem są jeszcze dwa boczne ołtarze wykonane ok. 1917 roku w Poznaniu. Na szczególną uwagę zasługuje chrzcielnica kamienna gotycka z 1538 r. typu kielichowego o ośmiokątnej stopie, oraz drewniana, polichromowana rzeźba piety pochodząca z przełomu XVII i XVIII w. Na uwagę zasługuje wystrój kościoła wykonany przez artystę malarza Zdzisława Pabisiaka z Krakowa w latach 1981 - 1988. Stanowi on zespół dziesięciu tryptyków różnej wielkości namalowanych olejno na płótnie oraz duży obraz namalowany w formie trójkąta nad kaplicą Serca Jezusowego. Obrazy te przedstawiają wydarzenia z historii Polski, dziejów Ziemi Sieradzkiej i dawnych kościołów charłupskich. Kościół zdobią też witraże wykonane przez znanego artystę Stanisława Powalisza z Poznania w latach 1957 - 1960. Dwa witraże w prezbiterium przedstawiają sceny z życia Matki Bożej a w nawach z historii Kościoła w aspekcie Maryjnym z uwzględnieniem miejscowego kultu. Obecny kościół został wzniesiony w stylu neogotyckim wg projektu wybitnego polskiego architekta Stefana Szyllera. Jest trzynawowy, ma 37,5 m długości, 19 m szerokości oraz 13,5 m wysokości wewnątrz kościoła. Budowniczym kościoła był ks. Ludgard Radzymiński. W 1914 r. zakończono prace przy budowie tegoż, czwartego w historii kościoła parafialnego.